အမႈန္႐ူပေဗဒအတြက္ အႀကီးက်ယ္ဆံုးသုေတသန

အမႈန္႐ူပေဗဒ particle physics ေလ့လာေရးအတြက္ အဓိကေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး သုေတသနအသင္းႀကီးျဖစ္တဲ့ CERN ဟာ Large Hadron Collider (LHC) လို႔ေခၚတဲ့ particle accelerator တစ္ခုကိုတီထြင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီ accelerator ကိုလူေတြကေတာ့ atom smasher/အက္စတမ္႐ို(လ္)ခဲြစက္လုိ႔ပဲ အလြယ္ေခၚၾကပါတယ္။ ဒီစက္ဟာ hadrons လို႔ေခၚတဲ့ subatomic particles အမႈန္ေတြကို ျမင့္မားတဲ့ အရွိန္ႏႈန္း high speeds နဲ႔ ေသးငယ္သထက္ေသးငယ္ တဲ့အစိတ္အပိုင္းေတြျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ကာ အေျခခံအဆင့္အမႈန္ elementary particles ေတြျဖစ္တဲ့အထိ ခဲြစိတ္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။

Large Hadron Collider ဆိုတာဘာလဲ။
ဒါဟာ ကမၻာ့အားအႀကီးဆံုး particle accelerator တစ္ခုပါပဲ။ ၁၇ မိုင္နက္တဲ့
တြင္းထဲ မွာ ၎ကုိျမႇဳပ္ႏွံထားၿပီး၊ detectors လို႔ ေခၚတဲ့ အပူခ်ိန္သံုးစူးစမ္းေရး
ကိရိယာႀကီးေတြနဲ႔ ၀ိုင္းပတ္တပ္ဆင္ထားပါတယ္။

Hadron ဆုိတာ ဘာကိုေခၚတာလဲ။
ဒါဟာ ႏ်ဴထ ရြန္လို၊ ပ႐ိုတြန္လိုအမႈန္တစ္မ်ဳိးပါ။ အက္တမ္တစ္ခုခုရဲ႕ ႏ်ဴကလီးယပ္စ္
ထဲမွာေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။

ဒီ Collider ႀကီးကို တည္ေဆာက္ဖို႔ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ယူရပါသလဲ။ ဘယ္သူေတြပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး၊တန္ဖုိးဘယ္ေလာက္ကုန္က်ခဲ့ရပါသလဲ။
ဒီစီမံကိန္းကို ၁၉၈၄ မွာ European Organization for Nuclear Research
သို႔မဟုတ္ CERN ရဲ႕ သိပၸံပညာရွင္ေတြက စတင္ ခဲ့ၾကတာပါ။ အဖဲြ႕မွာ ေလ့လာသူ
ႏိုင္ငံေတြအပါအ၀င္ အဖဲြ႕၀င္ႏိုင္ငံေပါင္း ၂၀ ပါ၀င္ၿပီး စက္အတြက္ ကုန္က်စရိတ္
ေဒၚလာ ၁၀ ဘီလ်ံရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒီ Collider က ဘယ္လိုအလုပ္လုပ္ပါသလဲ။
ဒီ Collider ဟာ အလင္းရဲ႕ အလ်င္ႏႈန္း နီးပါးေလာက္နဲ႔ သူ႔ကိုထည့္ထားတဲ့
တူးေျမာင္းတြင္းႀကီးထဲမွာရွိတဲ့ ပ႐ိုတြန္ေတြကိုပစ္ခဲြပါ တယ္။ အရွိန္ႏႈန္းက
တစ္စကၠန္႔ကို ၁၈၆,၀၀၀ မိုင္ႏႈန္းေလာက္နဲ႔ခဲြတာပါ။ Super Cooled magnets
ေတြကလည္း တြင္းပတ္လည္ မွာရွိတဲ့ ပ႐ိုတြန္ေတြကို ေျပာင္းျပန္ directions
ရေအာင္လုပ္ပစ္ပါတယ္။ ေလးစိတ္ကဲြမသြားခင္အထိေပါ့။

Detectors ေတြကေရာ ဘာလုပ္ပါသလဲ။
Protons ေတြ ကဲြသြားရင္ detectors ေတြဟာ အာကာသရဲ႕သံုးဖက္ျမင္ထု
three dimensions နဲ႔ အခ်ိန္ရဲ႕ one dimension ကေန ကြာျခား တဲ့
အပိုဒိုင္မင္းရွင္း extra dimensions ေတြကိုရွာေဖြသြားမွာပါ။ ၎င္းစက္ေတြဟာ စၾကာ၀ဠာကိုဖန္တီးထားတယ္ လို႔ယံုၾကည္ရတဲ့ dark matter ကိုရွာေဖြသြားမွာပါ။
ဒီ႐ုပ္ျဒပ္ဟာ ႐ုပ္ျဒပ္ matter အားလံုးရဲ႕အေျခခံပါပဲ။ တစ္ခါတေလမွာ God particle ဘုရားသခင္ျဒပ္မႈန္လုိ႔ေတာင္ေခၚၾကတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒီျဒပ္ကေန အျခား
particles ေတြထြက္တာလို႔ ယံုၾကည္ ရလုိ႔ပါ။ ယခင္ကေတာ့ ဒါေတြအားလံုးကို သီအုိရီထုတ္ၿပီးခန္႔မွန္းထားၾကရတယ္။ အတည္မျပဳရေသးပါဘူး။ Detectors ေတြ
ထဲကတစ္ခုကေတာ့ စၾကာ၀ဠာစတင္ျဖစ္တည္တယ္လို႔ယူဆရတဲ့
မဟာေပါက္ကဲြမႈႀကီး big bang ျဖစ္တုန္းကအေျခအေန မ်ဳိးမွာ ရွိခဲ့တဲ့
ions ေတြကိုခဲြၾကည့္မွာပါ။ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ ဒီစမ္းသပ္မႈကေန
႐ုပ္/matter ေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ေပၚလာသလဲဆုိ တာ ေလ့လာႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။


ဒီလိုစမ္းသပ္တာဟာ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမႈရွိပါရဲ႕လား။
အခ်ဳိ႕ကေတာ့ ဒီ Collider စက္ႀကီးဟာ black holes ေတြ ဒါမွမဟုတ္ ကမၻာကို
ေတာင္ဖ်က္ဆီးႏိုင္တဲ့ စြမ္းအင္ပမာဏေတြထြက္ လာေစမွာကို စိုးရိမ္ေနၾကပါတယ္။

သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ ဒီစမ္းသပ္မႈကေန တျခားဘာေတြမ်ားေမွ်ာ္လင့္ထားပါေသးသလဲ။
ဒီ Collider နဲ႔ရွာေဖြလို႔ particles အသစ္ေတြရွိေသးေၾကာင္း သက္ေသျပႏိုင္ရင္
ဒါဟာ ႐ူပေဗပညာရဲ႕ ေတြးဆထားခ်က္/ hypo- thesis ျဖစ္တဲ့ String theory
ကိုစမ္းသပ္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီသီအုိရီက ကြမ္တန္မကၠင္းနစ္နဲ႔ အိုင္းစတိုင္းေခတ္ကစလို႔
သိပၸံပညာရွင္ မ်ားအားလံုးလက္ေရွာင္ခဲ့ၾကတဲ့ ဆဲြအားေဖာ္ျမဴလာေတြကို ျပန္လည္ေပါင္းစည္းဖုိႀကိဳးစားထားတဲ့သီအိုရီပါ။


ဒီ Collider ဟာ God ရဲ႕တည္ရွိမႈကိုသက္ေသျပႏိုင္ပါ့မလား။
ဒီစမ္းသပ္ခ်က္ဟာ စၾကာ၀ဠာျဖစ္ထြန္းစမွာ ဘာျဖစ္ခဲ့သလဲဆိုတာ စူးစမ္းမွာပါ။
႐ုပ္လြန္သဘာ၀တစ္ခုရဲ႕ ရွိေနမႈကို ျငင္းဆန္ျခင္း၊ အတည္ျပဳျခင္းေတြ လုပ္ဖုိ႔မဟုတ္ပါဘူး။


..............